5-فعل معلوم و فعل مجهول: (درس یازدهم)

فعل معلوم و فعل مجهول:

فعلی را که فاعل یا انجام دهندۀ آن مشخص باشد فعل معلوم و فعلی را که انجام دهندۀ آن مشخص نباشد فعل مجهول گویند.

پدر خانه را ساخت.

خانه ساخته شد.

در هر دو جملۀ فوق کار ساختن» انجام شده است ولی فاعل جمله اول مشخص است پس فعل آن معلومو فاعل جمله دوم مشخص نیست و فعل آن مجهول است.

ما می توانیم فعل معلوم را تبدیل به مجهول کنیم به شرطی که در جمله مفعول وجود داشته باشد.

پدر به خانه رفت. ( فعل این جمله مجهول نمی شود زیرا در این جمله مفعولی وجود ندارد.)

روش مجهول کردن فعل معلوم:

1-حذف نهاد و را » نقش نمای مفعولی از جمله.

2- مفعول جمله در جایگاه نهاد قرار می دهیم.

3-تعیین زمان دقیق فعل اصلی

4-فعل اصلی جمله را به صورت صفت مفعولی می نویسیم. (بن ماضی+ ه = صفت مفعولی )

5- از فعل کمکی شدن» مطابق با زمان فعل اصلی استفاده می کنیم.

باغبان گل ها را در باغچه کاشته بود = گل ها در باغچه کاشته شده بودند.

نکته 1: مهمترین بخش تبدیل فعل معلوم به مجهول مطابقت زمان فعل معلوم و مجهول است؛ یعنی اگر زمان فعل معلوم ماضی استمراری بود فعل مجهول نیز باید حتماً ماضی استمراری باشد.

نکته 2: فعل تمام زمانها قابلیت مجهول شدن را دارند.

نکته 3: در گذشته گاهی به جای شد» از آمد» یا گشت» استفاده می شد. ( نامه نوشته آمد.)

نکته 4: شخص و شمار فعل مجهول همیشه سوم شخص مفرد یا جمع است.

باد درخت را انداخت( ماضی ساده)= درخت انداخته شد

باد درخت را می انداخت( ماضی استمراری)= درخت انداخته می شد

باد درخت را انداخته بود( ماضی بعید)= درخت انداخته شده بود

باد درخت را انداخته است( ماضی نقلی)= درخت انداخته شده است

باد داشت درخت را می انداخت( ماضی مستمر)= درخت داشت انداخته می شد

امیدوارم باد درخت را انداخته باشد( ماضی التزامی)= امیدوارم درخت انداخته شده باشد

باد درخت را می اندازد( مضارع اخباری)= درخت انداخته می شود

امیدوارم باد درخت را بیندازد ( مضارع التزامی)= امیدوارم درخت انداخته بشود

باد دارد درخت را می اندازد( مضارع مستمر)= درخت دارد انداخته می شود.